Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach

18 listopada obchodzimy Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach.

Ta coroczna inicjatywa jest odpowiedzią Europejskiego Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób (European  Centre for  Disease  Prevention  and  Control) na narastające zagrożenie związane ze zjawiskiem oporności drobnoustrojów na antybiotyki. Ma na celu zwiększenie świadomości dotyczącej odpowiedzialnego stosowania antybiotyków, a także ryzyka, jakie niosą ze sobą te substancje.

 

 

O tym, co warto wiedzieć o antybiotykach opowiedziała prof. dr hab. Anna Malm, kierownik Katedry i Zakładu Mikrobiologii Farmaceutycznej na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie.

 

 

Antybiotyki jednym z największych odkryć XX wieku

Antybiotyki są uznawane za jedno z największych odkryć XX wieku. Wprowadzenie ich do terapii na początku lat 40-tych stało się momentem przełomowym w leczeniu chorób zakaźnych.

 

 

Skuteczność antybiotyków nie jest dana raz na zawsze

Początkowo wydawało się, że dzięki wprowadzeniu do lecznictwa penicyliny G, a następnie innych antybiotyków, zniknie problem chorób zakaźnych (infekcyjnych). Szybko okazało się, że ponad połowa szczepów bakterii wywołujących zakażenie stało się odpornych na działanie tych substancji leczniczych.

 

Nadużywanie i nieodpowiedzialne stosowanie antybiotyków doprowadziło w ostatnich latach do ograniczenia ich skuteczności w leczeniu chorób wywoływanych przez bakterie.

 

Antybiotykoterapia to walka

Antybiotykoterapia jest ciągłą „walką” o przetrwanie pomiędzy bakteriami a człowiekiem, której celem jest „uruchomienie” przez drobnoustroje szeregu mechanizmów obronnych.

 

Zjawisko to prowadzące do selekcji szczepów niewrażliwych na antybiotyki nosi nazwę oporności nabytej. Dziś stanowi ono problem ogólnoświatowy z uwagi na rozprzestrzenianie się szczepów lekoopornych/wielolekoopornych, w tym szczepów niewrażliwych na wszystkie dostępne antybiotyki. Zakażenia spowodowane tymi drobnoustrojami, stanowią jedno z największych zagrożeń dla zdrowia człowieka w XXI wieku, a zarazem ogromne wyzwanie dla współczesnej medycyny zarówno w aspekcie diagnostycznym, jak i terapeutycznym.

 

 

Zagrożenia i wyzwania

Szczególnym zagrożeniem i wyzwaniem są szczepy pałeczek jelitowych wytwarzające karbapenemazy, tzw. szczepy CPE (carbapenemase-producing Enterobacterales). Szczepy te wykazują zazwyczaj wrażliwość tylko na dwa leki – kolistynę i fosfomycynę.

 

Szczepy CPE łatwo się rozprzestrzeniają, ponieważ posiadają wysoki potencjał epidemiczny. Dodatkowo geny kodujące karbapenemazy mogą łatwo rozprzestrzeniać się pomiędzy szczepami tego samego lub innego gatunku, ponieważ zlokalizowane są na plazmidach i transpozonach – elementach genetycznych, umożliwiających pokonywanie barier gatunkowych. Zjawisko to określa się jako horyzontalny transfer genów.

 

Pojawienie się szczepów CPE jest doskonałą ilustracją konsekwencji, które mogą się pojawić w wyniku nieprzestrzegania zasad racjonalnej antybiotykoterapii. To era postantybiotykowa i związany z nią brak opcji terapeutycznych w zakażeniach wywołanych przez wielolekooporne patogeny, mimo dostępności na rynku wielu antybiotyków.

 

 

Racjonalna antybiotykoterapia

Głównymi przyczynami narastającej lekooporności są nieracjonalne stosowanie i nadużywanie antybiotyków oraz nieprzestrzeganie zaleceń terapeutycznych w trakcie antybiotykoterapii.

 

Nie powinniśmy jednak zapominać, że antybiotyki są bardzo cennymi lekami. Nie tylko wspomagają układ odpornościowy w walce z patogenami, ale przede wszystkim są lekami ratującymi życie.

 

Dlatego też racjonalna antybiotykoterapia XXI wieku wymaga wielkiej wiedzy na temat monitorowania zjawiska lekooporności oraz interdyscyplinarnego podejścia do leczenia pacjenta w grupie ekspertów spośród klinicystów, mikrobiologów oraz farmakologów.

 

Zachowanie wartości terapeutycznej antybiotyków dla przyszłych pokoleń jest wyzwaniem nie tylko dla osób związanych zawodowo z opieką zdrowotną, ale również całego społeczeństwa.

 

Plakat dostępny cyfrowo

 

 

 

Prof. dr hab. Anna Malm była gościem programu TVP 3 „Poranek między Wisłą i Bugiem”, w którym dzieliła się wiedzą na temat antybiotyków.

 

Początek materiału z udziałem Pani Profesor: ok. 01:17.

 

 

 

Biuro Promocji