Uniwersytet Medyczny w Lublinie

Historia Katedry i Klinika Chirurgii S zczękowo-Twarzowej datuje się od czerwca 1947 roku, w którym na Wydziale Lekarskim UMCS utworzona została Katedra Stomatologii. Jej twórcą i wieloletnim kierownikiem był prof. dr hab. Józef Jarząb, przed II wojną światową pracownik naukowy Kliniki Stomatologicznej Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, a następnie kierownik Kliniki Stomatologicznej Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Poznaniu. Dzięki Jego staraniom w roku 1950 Katedra uzyskała siedzibę w odbudowanym budynku przy ul. Lubartowskiej, co umożliwiło organizację czterech podstawowych oddziałów stomatologii wraz z pracownią rentgenologiczną. W ich skład wszedł 7-łóżkowy oddział chirurgii stomatologicznej tworzący zaczątek przyszłej Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej. Prof. dr hab. Józef Jarząb kierował Katedrą do czasu przejścia na emeryturę w roku 1963, współpracując i dzieląc się swoim doświadczeniem do śmierci w roku 1969. Jego zaangażowaniu i aktywności zawdzięczać należy kształcenie przyszłych lekarzy w zakresie stomatologii, rozwój lecznictwa stomatologicznego w regionie środkowo-wschodnim, wprowadzanie nowych metod terapeutycznych, zwłaszcza w zakresie chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, a także rozwój naukowy i zawodowy pracowników Kliniki i lekarzy stomatologów.

Od roku 1963 Katedrą i Kliniką Stomatologiczną kierowała córka profesora, prof. dr hab. Grażyna Jarząb. Kontynuując dzieło Ojca, w krótkim czasie doprowadziła do rozwoju organizacyjnego i naukowego Katedry oraz zwiększenia liczby samodzielnych i pomocniczych pracowników naukowych. W konsekwencji stworzone zostały warunki do powołania w roku 1973 Oddziału Stomatologii na Wydziale Lekarskim i utworzenie w Akademii Medycznej w Lublinie Instytutu Stomatologii. Przełomowym dla rozwoju lubelskiej stomatologii, w tym również Kliniki Chirurgii  Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, stało się oddanie do użytku w roku 1976 gmachu Instytutu Stomatologii przy ul. Klinicznej, obecnie Karmelickiej, organizacyjnie włączonego w struktury Państwowego Szpitala Klinicznego Nr 1 w Lublinie. W efekcie Klinika Chirurgii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej zyskała odpowiednie zaplecze zabiegowe i dydaktyczne oraz oddział kliniczny obejmujący 40 łóżek. Prof. dr hab. Grażyna Jarząb kierowała Kliniką do czasu przejścia na emeryturą w roku 1992. Pod Jej kierownictwem wciągu 29 lat Klinika odnotowała szereg znaczących sukcesów naukowych, terapeutycznych i dydaktycznych. Na przełomie lat 1970-1980 podjęto nowatorskie badania poświęcone m.in. zastosowaniu kriochirurgii w leczeniu naczyniaków i neuralgii nerwu trójdzielnego, zastosowaniu mikro i minipłytek w traumtologii szczękowo-twarzowej oraz nowych metod w leczeniu wad szczękowych. Ich wyniki stały się przedmiotem szeregu publikacji naukowych oraz prezentacji na licznych zjazdach i kongresach, gruntując pozycję Kliniki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej w stomatologii polskiej i europejskiej. Jednocześnie prowadzone badania naukowe znalazły bieżące zastosowanie w działalności leczniczej Kliniki, poszerzonej dodatkowo o organizację chirurgicznego leczenia stomatologicznego dzieci specjalnej troski. W latach 1963-1992 Klinika odnotowała również istotne osiągnięcia dydaktyczne. Początkowe kształcenie przeddyplomowe studentów wydziału lekarskiego, z chwilą powstania Oddziału Stomatologii rozszerzono o nauczanie chirurgii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej studentów stomatologii. W Klinice prowadzone były liczne kursy doskonalące, a efektem szkolenia specjalizacyjnego było wykształcenie w latach 1975-1992 licznych specjalistów z zakresu chirurgii stomatologicznej oraz chirurgii szczękowej. Prowadzone w tym okresie starania o rozwój kadry naukowej zaowocowały uzyskaniem tytułu profesora nadzwyczajnego (1970) i zwyczajnego (1978) przez prof., dr hab. Grażyny Jarząb oraz uzyskaniem stopnia dr habilitowanego (dr hab. Maria Hutowska-Łukasiewicz) Stopień doktora medycyny uzyskało w tym czasie wielu lekarzy i lekarzy dentystów. Z chwilą likwidacji Instytutu Stomatologii Klinika została przekształcona w Katedrę i Klinikę Chirurgii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej.

Od 1 października 1992 roku kierownictwo Katery i Kliniki objęła profesor AM dr hab. Maria Hutowska-Łukasiewicz.

Po przejściu na emeryturę prof. dr hab. Marii Hutowskiej-Łukasiewicz, od 1 października 1995 roku obowiązki kierowania Kliniką Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej przejął prof. dr hab. Tomasz Tomaszewski, pełniący tę funkcję do chwili obecnej. Okres obecnej działalności poza kontynuacją dotychczasowej działalności Kliniki przyniósł również szereg zmian, szczególnie o charakterze organizacyjnym. W roku 2005 w Katedrze wydzielono organizacyjnie Zakład Chirurgii Stomatologicznej, dzięki czemu kosztem zmniejszenia liczby łóżek Kliniki poprawie uległa baza dydaktyczna i zabiegowa chirurgii stomatologicznej. W roku 2008 część kliniczna Katedry przeniesiona została do nowo wyremontowanych pomieszczeń w budynku przy ul Staszica 11. Mimo zmniejszenia liczby łóżek do 20, nowe pomieszczenia zdecydowanie poprawiły warunki pracy personelu i komfort hospitalizowanych pacjentów. Przychodnia przykliniczna zyskała pomieszczenia w budynku przychodni SPSK Nr 1 przy ul. Staszica 14A. Kolejna zmiana organizacyjna dokonana w roku 2011 polegała na wydzieleniu Zakładu Chirurgii Stomatologicznej, który wszedł w skład niezależnego od SPSK Nr 1, Stomatologicznego Centrum Klinicznego Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Obok zmian organizacyjnych, wciągu ostatnich blisko 19 lat Katedra i Klinika realizowała swoje zadania naukowe, dydaktyczne i lecznicze, umożliwiając rozwój kadry naukowej, podyplomowe kształcenie specjalizacyjne, doskonalenie procesu nauczania studentów Wydziału Lekarskiego i Oddziału Stomatologii, a zwłaszcza zapewniając wysokokwalifikowaną opiekę zdrowotna w zakresie chirurgii szczękowo twarzowej w regionie środkowo-wschodnim. W ramach działalności naukowej prowadzone były m.in. badania nad metodyką oceny gęstości i struktury kości czaszki twarzowej, epidemiologią urazów w regionie oraz doskonaleniem technik operacyjnych stosowanych w leczeniu wad szczękowych. W omawianym okresie w Katedrze 1 osoba uzyskała tytuł profesora (2003) przeprowadzono 3 habilitacje, a 9 lekarzy i lekarzy dentystów uzyskało stopień doktora nauk medycznych. Obecnie realizowane są trzy tematy, których efektem powinno być uzyskanie stopnia doktora nauk medycznych. Specjalizację z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowej zdobyło 6 lekarzy, a w chwili obecnej 6 kontynuuje specjalizacje w tej dyscyplinie. Liczna grupa lekarzy dentystów oraz lekarzy medycyny brała udział w szkoleniu podyplomowym i stażach specjalizacyjnych. Przez cały okres prowadzone są stale modyfikowane zajęcia dydaktyczne służące m.in. upraktycznieniu nauczania zawodu. Między innymi w tym celu wcześniejsze zajęcia seminaryjne z chirurgii szczękowo-twarzowej zastąpiono w prowadzeniem ćwiczeń dla studentów 6 roku Wydziału Lekarskiego. Wyrazem docenienia działalności dydaktycznej Katedry jest jej udział w stałym opracowywaniu pytań egzaminacyjnych dla Centrum Egzaminów Medycznych w Łodzi, przewodniczenie zespołowi ekspertów do akredytacji jednostek ubiegających się o prowadzenie specjalizacji i staży kierunkowych z zakresu chirurgii szczękowo-twarzowych, udział w komisjach powołanych przez CMKP w Warszawie do spraw przygotowania programów specjalizacji z chirurgii szczękowo-twarzowej i stomatologicznej, katalogu jednorodnych grup pacjentów, nostryfikacji dyplomów.

Wiodącą tematyką naukową Katedry pozostają zagadnienia związane z ortodontyczno-chirurgiczną metodyką leczenia wad twarzowo-szczękowych, oceną gęstości i struktury kości narządu żucia w lokalnych i uogólnionych procesach patologicznych, doskonaleniem metod diagnostycznych i chirurgicznych stosowanych w leczeniu zębopochodnych procesów zapalnych oraz doskonaleniu technik rekonstrukcyjnych obszaru czaszki twarzowej. Do roku 2010 prowadzone były także badania nad składem mineralnym zębów i kości czaszki twarzowej w zaburzeniach hormonalnych i innych stanach patologicznych. Efektem prowadzonych badań, obok wymienionych wyżej habilitacji oraz doktoratów, jest znacząca liczba publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych. W latach 1995-2013 objęła ona łącznie około 170 pozycji, czyli około 9 publikacji średnio rocznie. Wyniki prowadzonych badań własnych są również przedmiotem licznych referatów i doniesień prezentowanych na konferencjach i zjazdach naukowych.

Dominująca aktywność wcześniejszej Katedry i Kliniki  Chirurgii Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej, a obecnie Katedry i Kliniki Chirurgii Szczękowo-Twarzowej koncentruje się na działalności leczniczej. Obok wcześniejszych specjalizacji w zakresie krioterapii nerwu trójdzielnego, chirurgicznego leczenia urazów, diagnostyki i leczenia nowotworów o obrębie czaszki twarzowej wprowadzonych zostało szereg nowych metod poszerzających zakres zabiegów prowadzonych w Klinice. Między innymi z powodzeniem podjęto i rozwijano zespołowe leczenie chirurgiczno-ortognatycznego leczenia wad gnatycznych czaszki twarzowej,  rekonstrukcyjne zabiegi w obszarze czaszki twarzowej, w zakresie traumatologii oczodołu. Zwłaszcza efekty chirurgiczno-ortognatycznego leczenia wad gnatycznych plasują Klinikę w czołówce tego typu ośrodków w kraju. Obok specjalizacji i poszerzania zakresu udzielanych świadczeń medycznych na uwagę zasługują również zmiany postepowania terapeutycznego zmierzające głownie do skrócenia czasu hospitalizacji. W efekcie, mimo znacznego zmniejszenia liczby łóżek, liczba hospitalizowanych pacjentów i wykonywanych zabiegów w znieczuleniu ogólnym i miejscowym utrzymuje się na podobnym poziomie, podobnie jak liczba udzielanych porad ambulatoryjnych.

Obecnie Katedra i Klinika zatrudnia 10 nauczycieli akademickich na stanowiskach adiunkta lub asystenta, w tym 8 ze stopniem naukowym doktora nauk medycznych oraz 4 na etatach szpitalnych. Obsługę chorych zabezpiecza 18 pielęgniarek, 1 technik fizykoterapeuta.

• Zagadnienia egzaminacyjne z Chirurgii Szczękowo-Twarzowej dla studentów V roku kierunku lekarsko-dentystycznego: Studenci i doktoraci  Przedmioty